अग्रगति साप्ताहिक
वर्ष २, अंक ४७, २०६५ सावन १६, विहिबार
कुनै चीज वा प्रक्रियाको नियमशासित आन्तरिक विकासको कारण अनिवार्य र आवश्यकीय रुपमा घट्नाहरु घट्नैपर्छ । बाटोमा हिडिरहेको मानिसलाई गाडिले किच्नु आकस्मिकता हो, किनभने त्यो घट्नु पर्ने घट्ना होईन । चट्याङ्गले मान्छे मार्नु, असिनाले बाली विगार्नु आदि । तर दुबै घट्नाहरु कारणरहित भने हुदैन् । आवश्यकताले कहिलेकाही आफुलाई आकस्मिकताको रुपमा व्यक्त गर्दछ । जस्तै क्रान्ति आवश्यकता हो, तर क्रान्तिले विद्यमान परिस्थिति अनुसार अस्थिर विशेषताहरु सहित अलग–अलग आकस्मिक घट्नाहरुको रुपमा आफुलाई व्यक्त गर्दछ । त्यसैगरी घट्नालाई सारतत्व र दृष्यरुप वा अन्तरबस्तु र रुप पक्षबाट हेर्न र बुझ्न जरूरी छ ।
सारतत्व र दृष्यरुप बस्तु र प्रकृयाहरुमा दुई पक्ष हुन् जुन एक अर्कासंगसंगै अस्तित्वमा रहन्छ । सारतत्व आन्तरिक पक्ष हो भने दृष्यरुप बाह्य पक्ष हो जसलाई प्रत्यक्ष सजिलै देख्न, हेर्न र अनुभव गर्न सकिन्छ । घट्ना घट्दा दृष्यरुपले सारतत्वलाई प्रदर्शित गर्ने गर्दछ । लेनिन आङ्खनो दार्शनिक नोटबुकमा यो सम्बन्धि टिप्पणी गर्दा “अप्रमुख, देखौवा, सतही पक्ष अक्सर गरेर विलाएर जान्छ र त्यो सारतत्व झै जबरजस्त रहदैन, त्यति दह्रो रुपमा रहदैन” भन्दछन् ।
सारतत्व र दृष्यरुप एक–अर्कोमा फेरिन्छन् र सारतत्वले आङ्खनो अस्तित्व दृष्यरुपमा व्यक्त गर्दछ । त्यसो नगरेमा त्यसको अस्तित्वको अभिव्यक्तिको संभव छैन । अर्कोतिर दृष्यरुपको सारतत्व पनि हुन्छ । विकासको शिलसिलामा सारतत्वको परिवर्तन हुने गर्दछ । त्यसको परिवर्तनका साथसाथै अनिवार्य रुपमा दृष्यरुपमा पनि परिवर्तन हुने गर्दछ । जस्तै दासप्रथा, सामन्ति अर्थव्यवस्था, पूजीवादी व्यवस्था, साम्राज्यवादी व्यवस्था वा समाजवादी व्यवस्था । त्यसरी नै अन्तरबस्तु र रुपको सवालमा पनि यहि कुरा सत्य हो । अन्तरबस्तु र रुपको द्वण्द्ववादी तथ्य यो हुन्छ कि ति दुईको विकास एकसाथ एकैनासले वा गतिमा हुदैन । रुपसित अन्तरबस्तुको संघर्ष र अन्तरबस्तुसित रुपको संघर्ष निरन्तर हुने गर्दछ । रुपलाई फाल्न अन्तरबस्तुको रुपान्तरण हुने हुन्छ ।
माथि उल्लेखित द्वण्द्ववादी सत्य हरेक घट्ना विशेषमा पनि सत्य हुन्छ । पार्टीको निर्माण पनि यहि सत्यको परिघट्नाभित्र भएको हुन्छ । वर्गीय समाजमा पार्टी पनि वर्गीय हुन्छ । चिन्तन वा दृष्टिकोण वर्गीय हुन्छ । व्यक्ति वा समुदाय वर्गको प्रतिनिधित्व गर्ने रुप हुन्छन् ।
आज विश्व दुई विश्वदृष्टिकोणमा विभक्त छ ः द्वन्द्वात्मक भौतिकवादी र अधिभुतवादी दृष्टिकोणमा । द्वण्द्वात्मक भौतिकवादी विश्व दृष्टिकोणले सर्वहारा वर्गीय वर्गसंघर्षलाई आत्मसाथ गर्दछ भने अधिभुतवादी दृष्टिकोणले वीर पुरुष वा व्यक्तिवाद, चेतना, भाग्यवाद, अलौकिक शक्ति, वर्गीय असमानताको निरन्तरता, छलकपट, अवसरवाद, संकीर्णवाद आदि कुरालाई आत्मसाथ गर्दछ । सारतः मानिसहरुको पार्टीबाट बहिर्गमन र पार्टीभित्र आगमनको प्रश्न पनि यसैको पेरिफेरि भित्र नै केन्द्रीत हुने गर्दछ । हामीले सतही रुपमा पार्टीबाट केही मान्छे जाने वा आउने भन्ने प्रश्नमा छलफल गर्दा त्यो व्यक्तिको विभिन्न कोणबाट टिप्पणी गर्ने गर्दर्छौ । फलानो व्यक्ति यो यो कुराले राम्रो, इमान्दार, सरल, विद्वान थियो । त्यस्तै अर्को ध्रुवबाट कुरा गर्दा फलानो व्यक्ति छट्टु, बेइमान, अनैतिक, फटाहा, हाम्रो पार्टीमा बस्न अयोग्य आदि । यस्ता गतिविधिको टिप्पणी गर्ने तरिकाल,े विश्लेषण गर्ने, मुल्यांकन गर्ने तरिकाले एक किसिमको प्रभाव र प्रभावित गर्ने काम गर्दछ । तर अन्ततः एउटा व्यक्ति दुईध्रुव मध्ये कुन ध्रुवमा उभिन्छ र उभिनेछ भन्ने कुरा नै प्रमुख हुन्छ । त्यसको प्रतिविम्ब स्वरुप विभिन्न दृष्य र रुपबाट व्यक्त हुने गर्दछ । यस्ता रुपबाट व्यक्त हुने परिघट्नाहरु त्यति नै बेला र परिस्थितिमा आवश्यक र आकस्मिक दुबै रुपमा घट्ने गर्दछ । तर त्यस घट्नाको निश्चित नियमसंगत कारण भने अवश्य हुन्छ । एउटा व्यक्तिको गतिविधिको सवालमा पनि ऊ आफैको आन्तरिक पक्ष नै प्रमुख हो कि विश्वदृष्टिकोणप्रति कतिको दृढता, स्पष्टता, संघर्षशिलता छ ।
संसारभरी नै राजनीतिक र सैद्धान्तिक हिसावले यि दुईध्रुवमा रहेता पनि त्यसको दृष्यरुप वा रुपपक्ष भने विभिन्न वा अलगअलग भु–राजनीतिमा अलगअलग भएको पाउछौ । नेपालको राजनीति परिदृष्यलाई हेरौ । वि.सं. २००६ सालदेखि औपचारिक रुपमा कम्युनिस्ट पार्टीको जन्मपछि मुलत राजनीतिक लडाई दुई कित्ता ः शोषणरहित र शोषणसहितको राज्य निर्माणमा राजनीतिक पार्टीहरु कार्यरत छन् । अहिले हामी देख्न सक्छौ कि यि दुई कित्ताको राजनीति भएपनि पार्टीहरु भने धेरै छन् । अहिलेको नेपालको राजनीतिमा ने.का.ले शोषणमुलक राज्यको स्थायित्वको लागि नेतृत्व वा संघर्ष गरिरहेको छ भने सच्चा कम्युनिस्ट पार्टीले शोषणरहित राज्यको निर्माणको लागि नेतृत्व वा सघर्ष गरिरहेका छन् । अन्ततः यि दुई राजनीतिक ध्रुवमा नै व्यक्ति वा समुहको बहिर्गमन र आगमनको तीब्र निरन्तरता र संघर्षबीच राजनीतिक, आर्थिक र सांस्कृतिक लडाईले वर्गीय पक्षधरताको अभिव्यक्त गरेको छ ।
पार्टीबाट व्यक्ति वा समुदायको बहिर्गमन वा पार्टीमा विकर्षण र आर्कषण पक्षको विश्लेषण र विशिष्टिकृत शंस्लेषण गर्दा निम्न बुदाहरु हाम्रा अगाडि निर्धक्क उभिन्छन् ।
१. दार्शनिक र सैद्धान्तिक पक्ष ः दार्शनिक र सैद्धान्तिक पक्षमा अलमलता, अस्पष्टता, दृढता, संघर्षशिलता र निरन्तरताका साथै योजनाबद्ध र सचेततायुक्त लगावको अभावको कारण विचलन आउनु वा आउछ ।
२. अन्तरविरोधको पक्ष ः अन्तरविरोध दुई किसिमका प्रमुख र गौण हुन्छन् । दुई विपरित तत्वको संघर्ष नै अन्तरविरोधको नियम हो । तर अन्तरविरोध सामान्य र विशिष्टिकृत स्वरुपमा घट्ना र परिघट्नामा देखा पर्छ । प्रमुख दुई विपरित तत्व वा आधारभुत तत्वबीचको लडाईले गुणसहित परिमाणात्मक रुपान्तरणमा आफुलाई व्यक्त गर्दछ । यो कुरा हरेक गतिशिल बस्तु, पदार्थ, समाज वा सांसरिक जगतमा लागू भइरहने ध्रुव सत्य हो र अन्तरविरोधले विशिष्टिकृत रुप लिदा दृष्यरुपमा घट्नाहरु र परिघट्नाहरु देखा पर्दछन् । यो सबन्धमा हरेक अन्तरविरोधको चुरो कुरा बुझ्न र सापेक्षिक गतिशिलतामा विशिष्टिकृत दुृष्यरुपलाई परिचान गर्न नसक्दा हाम्रा सोचाईहरु भड्कावयुक्त हुन्छन् ।
३. बस्तुगत र मनोगत पक्ष ः दार्शनिक र सैद्धान्तिक पक्ष स्पष्टता हुदाहुदै पनि वस्तुगत परिस्थिति र शक्ति आ“कलनमा विचलन वा मनोगन पक्ष तीत्र्र महत्वाकांक्षी हुदा सम्बन्धित पार्टीप्रति व्यक्ति वा समुहको द्वुविधायुक्त प्रवृति देखा पर्नु वा पर्छ ।
४. अवसरवादी, सत्ता केन्द्रीत, मिलेरावादी चिन्तन पक्ष ः सत्ता केन्द्रीत अवसरवादी चिन्तन सत्ताको अवशेष रहुन्जेल देखिने मानवीय प्रवृति हुन्छ । यो प्रवृतिले ध्रुव सत्य के हो ? र कसरी त्यो प्राप्त गर्ने भन्ने भन्दा तत्काल उसलाई के र कति फाइदा हुन्छ भन्ने कुरा प्रमुखताका साथ लिन्छ । जुनसुकै शक्ति केन्द्रसित पनि सम्झौता गर्नु वा मिल्न कुनै आइतबार पर्खन यो प्रवृतिले मान्दैन । अत्यन्त अस्थिर हुन्छ ।
५. वातावरणीय प्रभाव र आत्मसमर्पण पक्षः वातावरणीय प्रभावमा दुई पक्ष विद्यमान रहन्छ, भोलापन वा इमान्दारिता र अवसरवादी धोकेवाजी प्रवृति । भोलापन वा इमान्दारितामा सुझबुझ, सचेतता, स्पष्टता, संघर्षशिलताको अभाव हुन सक्छ । जस्तै चीन र सोभियतसंघमा कम्युनिस्ट सत्ता रहदा विश्वमा धेरै मुलुकमा यसको सकारात्मक असर परेको थियो । अहिले माओवादीले चुनावी परिणाम अन्य दलको भन्दा धेरै ल्याएपछि मानिसमा त्यो राजनीतिक पार्टीप्रति आकर्षण बढेको छ ।
आत्मसर्पण पक्षमा पनि दुई प्रवृति रहेको हन्छ । एउटा पक्ष विषयबस्तुलाई गहिराईसम्म बुझ्न चाहदैन र बुझेजस्तो गर्दछ भने अर्को पक्ष जो विषय बस्तुलाई बुझ्छ । तर सही निष्कर्षको पक्षमा दृढतापूर्वक संघर्ष गर्दैन जसले अन्ततः शासक वर्गको कित्तामा नै आफुलाई उभ्याइरहेको हुन्छ ।
६. व्यवहारिक पक्ष ः व्यक्ति–व्यक्तिसंग जोडिएका दैनिक उठबस, लेनदेन र अन्य प्रकारका सम्बन्धले दार्शनिक तथा सैद्धान्तिक पक्ष गौण भएको हुन्छ । यि व्यक्तिहरुका लागि व्यवहारवाद प्रमुख हुन्छ वा सिद्धान्तविनाको व्यवहारिक सम्बन्धले ऊ अन्धो भएको हुन्छ ।
७. पार्टीको वर्तमान अवस्था र त्यससंग आवद्ध नेतृत्वको राजनैतिक तथा सांस्कृतिक स्तर पक्ष ः शक्ति सन्तुृलनमा पार्टीको अवस्थाले पनि यस पक्षको निर्धारण गर्दछ । एकै प्रकारको दर्शन र राजनीति भएपनि ती मध्ये पनि कुन पार्टीको कति शक्ति छ भन्ने कुरालाई प्रधानता दिइन्छ । दार्शनिक विभाजन अनुसार त्यससंग सम्बन्धित पार्टी र पार्टीमा आवद्ध नेतत्वको राजनैतिक तथा सांस्कृतिक स्तरले व्यक्ति वा समुदायलाई आकर्षण र विकर्षण गर्ने गर्दछ । संघर्षशिल सक्रियता कति छ ? कुन वर्गीय पक्षधरताप्रति कति इमान्दार छ भन्ने कुराले पनि यो पक्षलाई प्रकारान्तरमा प्रभाव पारिरहेको हुन्छ ।
८. संकीर्ण, जडशुत्र, अराजकता, उदारता तथा संशोधनवादी प्रवृति पक्ष ः यि शब्दकोश अलगअलग शब्दार्थ राख्ने शब्दहरु भएपनि एकअर्कामा नजिकको सम्बन्ध र अन्तरविरोध राख्दछ । संकीर्ण प्रवृति व्यक्ति विशेष र व्यक्ति केन्द्रीत हुन्छ । यो ढोकाबन्द प्रवृति हो र साथै यो प्रवृतिले चरम पूर्वाग्रह राख्दछ । त्यसैगरी जडशुत्रवादले व्यक्ति र समुह विशेष आफुलाई व्यक्त गर्दछ । सामाजिक चेतना, परिस्थितलाई ध्यान नदिई शुत्र वा घट्नालाई समाउछ र सृजनात्मक कार्यान्वयनलाई बेवास्ता गर्दछ । अतः अति भड्काव स्वरुप संशोधनवादले जन्म लिन्छ जसले मुल नीति वा कार्यक्रमलाई तिलाञ्जली दिन्छ । त्यसैगरी उदारवाद र अराजकतावादका समस्याहरु पनि संगसंगै देखा पर्दछन् । उदारवादले आङ्खनो मुल उद्देश्य र कार्यक्रमलाई क्षयीकरण गर्ने गर्छ जहा विषय वस्तुलाई हल्का र सतही रुपमा लिइन्छ भने अराजकतावादले आङ्खनो महात्वाकांक्षा पुरा गर्न परिस्थिति र शक्तिको आकलन गर्दैन र आङ्खना गतिविधी त्यसरी नै केन्द्रीत गर्छ । मुलत यि माथि उल्लेखित कारण र कार्यहरु बीच व्यक्ति वा समुदाय र वर्गहरु दुई ध्रुवमा विभाजित हुन्छन् ः कम्युनिस्ट र गैरकम्युनिस्ट आन्दोलनबीच ।
नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनको स्थापना कालदेखि वर्तमान समयावधीको गतिविधीलाई विश्लेषण गर्दा हामी यो निष्कर्षमा पुग्न सक्छौ कि व्यक्ति वा समुहको आगमन र बहिर्गमनले क्रान्तिकारी परिवर्तनमा तात्विक असर र भिन्नता दिने प्रभाव देखाउन सकेको छैन । मुलत सम्बन्धित पार्टीको मुलशक्तिको दार्शनिक र सैद्धान्तिक पक्ष कस्तो छ भन्ने कुराले नै यस सम्बन्धि निर्णायक अर्थ राख्दछ र राखेको छ ।
एउटाको लागि आगमन अर्काका लागि बहिर्गमन हो । यस प्रकृयालाई जतिवेला पनि जुनसुकै परिस्थितिमा गलत हो भनेर हेर्न भने मिल्दैन । यो कुरालाई गतिशिलता र सापेक्षिकतामा हेर्न आवश्यक छ । तर नेपालको राजनीतिमा यो प्रकृयालाई नेतृत्व तहमा बसेका र जिम्मेवारी निर्वाह गरेको व्यक्तिबाट नै जनस्तर स्वसरह नै लिने र बुझ्ने घृणित खेल देखिन्छ । सन्दर्भ एमाले र माओवादीको लिऔ । एमालेले उसको पाचौ महाधिवेशनपछि औपचारिक रुपबाटै वर्ग समन्वयकारी संशोधनवादी धार स्पष्टताका साथ अगाडि सा¥यो । यो कुरा सही क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट आन्दोलनको लागि ठीक थिएन । तथापि लामो समयसम्म कम्युनिस्ट आन्दोलनमा कार्यरत व्यक्तिहरु पनि एमालेमा समाहित भए । यो क्रम जनस्तरबाट पनि उल्लेखनीय रह्यो । वि.सं. ०५१ सालको संसदको मध्यावधि चुनावपछि सबभन्दा ठूलो पार्टीको रुपमा स्थापित भयो । यो पार्टीभित्र समाहित सबै व्यक्ति वा समुृहले एमालेलाई सत्तामा पु¥याउन कुनै न कुनै रुपमा योगदान गरे । विभिन्न पार्टीबाट त्यो पार्टीमा जाने र गोलबद्ध हुने क्रम पनि तीत्र्र थियो । तर जनताले अपेक्षा गरे अनुसार र त्यहा लागेका इमान्दार कार्यकर्ताले सोचे अनुसार घट्नाक्रम र परिणाम देखिएन । त्यो अपेक्षा अनुसार हुनै सक्दैन थियो । किनभने त्यो पार्टीले बोकेको नीति तथा सिद्धान्त मुलत बुर्जूवा प्रकारको नै थियो । फाइदा लुटे त त्यहि वर्गले र अझै लुटिरहेका छन् । यसबाट सजिलै यो अर्थ निस्कन्छ कि पार्टीबाट बहिर्गमन र आगमन क्रान्तिकारी परिवर्तनको लागि मुख्य कुरा होईन । पार्टीले लिएको सिद्धान्त, नीति तथा त्यो अनुरुपको कार्यक्रमहरु नै मुख्य हो ।
त्यो पार्टीमा आवद्ध सहि र इमान्दार कार्यकर्ताहरु र नेताहरुले त्यहाभित्र सहि नीति तथा सिद्धान्तको पक्षमा बेलाबेलामा संघर्ष नचलाएको भने फेरि पनि होइन तर त्यहाभित्रको मुलशक्ति भने संशोधनवादी दक्षिणपन्थी कित्तामा स्पष्टताकासाथ उभिएका छन् । त्यो पार्टीभित्रका केही इमान्दार कार्यकर्ता र नेतृत्वले अन्तरपार्टी संघर्ष चलाएपनि सही दिशालिने संभावना भने छैन । साथै त्यो पार्टीलाई दिशा र सही शक्तिमा रुपान्तरण गर्न अलग पार्टीबाट त्यहा प्रवेश गरेर अन्तरसंघर्ष चलाउने कुरा ढुंगालाई सुन बनाउछु भने जस्तै हो । कुनै बस्तु वा चीज बन्नका लागि आधारभुत गुण हुन अति आवश्यक छ ।
त्यसैगरी माओवादी पार्टीलाई पनि माथि उल्लेखित कोणबाट हेर्न आवश्यक छ । एमालेको दक्षिणपन्थी लाईन खुलेआम पाचौ महाधिवेशनबाट आयो । तर माओवादीको लागि भने यो कुरा अहिलेनै संभव छैन । किनभने त्यो पार्टीले नया जनवादी क्रान्तिको लागि भनेर युवाहरुलाई १० वर्षसम्म हतियारबन्द लडाई लडायो । यो शक्ति खुलेआम दक्षिणपन्थी दिशामा नगई छद्मभेषी र अर्धरुपी हुदै अगाडि बढरहेको देखिन्छ । कम्युनिस्ट सिद्धान्तको सारलाई दिग्भ्रमित पार्ने विचार अगाडि आइरहेका छन् । बुर्जुवा प्रतिस्पर्धालाई स्वीकार्ने, २१ औ शताब्दीको जनवादको नाममा अभिजात वर्ग र समुदायलाई आङ्खनो पार्टीमा समाहितका साथै स–सम्मान राख्ने, राजनीतिक लडाई भन्दा आर्थिक क्रान्तिको मुद्दा प्रमुख ठान्ने, कम्युनिस्ट शक्तिलाई फुटाउ र विलय गर भन्ने नीति लिने र प्रतिक्रियावादी शक्तिसंग साखिलो बन्ने जुन नीन्दा र आलोचना योग्य गतिविधी गरेका छन्, यो कम्युनिस्ट सिद्धान्त भन्दा धेरै परको विषय हो । कम्युनिस्ट आन्दोलनको दिशालाई सही गोरेटोमा लान विभिन्न कम्युनिस्ट घटक र वामपन्थी शक्तिसंग सहकार्य, मोर्चावन्दी संघर्ष, र सौहार्द छलफल, वार्ता र ठोस निष्कर्ष निकाल्दै विषय असंगत भड्काव र कमजोरीहरु हटाउनुका साथै बृहत कम्युनिस्ट शक्तिको ध्रुविकरणको दिशामा जानुको सट्टा परिणामको पछाडि कुद्ने अवसरवादी व्यक्ति वा समुदायलाई आफुतिर समाहित गरेर ध्रुविकरणको मुद्दालाई विश्वक्रान्तिसंग जोड्दै विकृत र उपभोगवादी अर्थमा प्रयोग गरेको देखिन्छ । त्यसैले माओवादी शक्तिले यस्ता गितिविधीलाई किन तीब्रता दिएको छ, साथै त्यो पार्टीका किन व्यक्ति वा समुहको आकर्षण छ र त्यो पार्टीमा समाहित हुने क्रम छ, यसलाई माओवादीले कसरी लिएको छ भन्ने कुरा यो परिस्थितिमा अर्थपूर्ण छ । यसबाट स्वाभाविक तीन ओटा निष्कर्ष निस्कन्छन् ।
१. मास पार्टी बनाउने ः यसका लागि सबै वर्ग र समुदायका मान्छेहरुलाई सहर्ष निशर्त समाहित गर्ने ।
२. सामाजिक समाजवादी पार्टी बनाउने र सत्ताको रसास्वादन गर्ने, सर्वहारा वर्गीय मुद्दालाई भुत्ते बनाउने ।
३. कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई क्षतविक्षत बनाउने र भ्रम दिने ।
यो सन्दर्भमा माओवादी पार्टीभित्र प्रवेश गरी मुलत माक्र्सवादी लेनिनवादी र माओत्सेतुङ्ग विचारधारा र मालेमावाद तथा प्रचण्डपथको प्रस्तावनामा छलफल र बहस गर्ने कुरा प्रायः निरर्थक छ । किनभने यो पार्टीले एउटा निश्चित बाटो, सोचाइ, पद्धति र सांगठानिक हैसियत प्राप्त गरिसकेको छ । अव त्यहा गएर संघर्ष गर्न सकिन्छ, संघर्ष जहा पनि विद्यमान छ भनेर हलुका निष्कर्ष निकाली कदम अगाडि बढाउनु हुन्छ भने तपाई हाम्रो बुझाईको शुरुवात हुदा नहुदै पार्टी विभाजन भइसकेको हुन्छ । किनभने एउटा अतिवाद समान्य नियममा आउनै चाहदैन ।
उल्लेखित चुनौतिहरुसंग जुझ्न एउटा सही क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट योद्धाहरुले संस्थागत, संगठित पद्धतिसंगत, दृढतापूर्वक र योजनाबद्ध लडाई र अन्तरसंघर्षलाई अगाडि बढाउन जरुरी छ । यताबाट उता र उताबाट यता गर्दैमा कम्युनिस्ट आन्दोलन सही दिशामा जादैन । यसका लागि माथि उल्लेखित बुदाहरुलाई समय सापेक्ष सही र सन्तुलित तरिकाले बुझ्न आवश्यक छ ।
वर्ष २, अंक ४७, २०६५ सावन १६, विहिबार
पार्टीबाट व्यक्ति वा समुहको बहिर्गमन र आगमनलाई कसरी हेर्ने ?
उदय राई
कुनै पनि घट्ना घट्नको पछाडि कारण हुन्छ । एउटा घट्नाको परिघट्ना कारण हुने र अर्कोलाई प्रभाव पार्ने कारण हुन सक्दछ । तर त्यसको मुलकारण मुख्य पक्ष हो । संसारमा घट्नाहरु दुई ढंगले घट्ने गर्दछ, १. आवश्यकता र २. आकस्मिकता ढंगबाट ।कुनै चीज वा प्रक्रियाको नियमशासित आन्तरिक विकासको कारण अनिवार्य र आवश्यकीय रुपमा घट्नाहरु घट्नैपर्छ । बाटोमा हिडिरहेको मानिसलाई गाडिले किच्नु आकस्मिकता हो, किनभने त्यो घट्नु पर्ने घट्ना होईन । चट्याङ्गले मान्छे मार्नु, असिनाले बाली विगार्नु आदि । तर दुबै घट्नाहरु कारणरहित भने हुदैन् । आवश्यकताले कहिलेकाही आफुलाई आकस्मिकताको रुपमा व्यक्त गर्दछ । जस्तै क्रान्ति आवश्यकता हो, तर क्रान्तिले विद्यमान परिस्थिति अनुसार अस्थिर विशेषताहरु सहित अलग–अलग आकस्मिक घट्नाहरुको रुपमा आफुलाई व्यक्त गर्दछ । त्यसैगरी घट्नालाई सारतत्व र दृष्यरुप वा अन्तरबस्तु र रुप पक्षबाट हेर्न र बुझ्न जरूरी छ ।
सारतत्व र दृष्यरुप बस्तु र प्रकृयाहरुमा दुई पक्ष हुन् जुन एक अर्कासंगसंगै अस्तित्वमा रहन्छ । सारतत्व आन्तरिक पक्ष हो भने दृष्यरुप बाह्य पक्ष हो जसलाई प्रत्यक्ष सजिलै देख्न, हेर्न र अनुभव गर्न सकिन्छ । घट्ना घट्दा दृष्यरुपले सारतत्वलाई प्रदर्शित गर्ने गर्दछ । लेनिन आङ्खनो दार्शनिक नोटबुकमा यो सम्बन्धि टिप्पणी गर्दा “अप्रमुख, देखौवा, सतही पक्ष अक्सर गरेर विलाएर जान्छ र त्यो सारतत्व झै जबरजस्त रहदैन, त्यति दह्रो रुपमा रहदैन” भन्दछन् ।
सारतत्व र दृष्यरुप एक–अर्कोमा फेरिन्छन् र सारतत्वले आङ्खनो अस्तित्व दृष्यरुपमा व्यक्त गर्दछ । त्यसो नगरेमा त्यसको अस्तित्वको अभिव्यक्तिको संभव छैन । अर्कोतिर दृष्यरुपको सारतत्व पनि हुन्छ । विकासको शिलसिलामा सारतत्वको परिवर्तन हुने गर्दछ । त्यसको परिवर्तनका साथसाथै अनिवार्य रुपमा दृष्यरुपमा पनि परिवर्तन हुने गर्दछ । जस्तै दासप्रथा, सामन्ति अर्थव्यवस्था, पूजीवादी व्यवस्था, साम्राज्यवादी व्यवस्था वा समाजवादी व्यवस्था । त्यसरी नै अन्तरबस्तु र रुपको सवालमा पनि यहि कुरा सत्य हो । अन्तरबस्तु र रुपको द्वण्द्ववादी तथ्य यो हुन्छ कि ति दुईको विकास एकसाथ एकैनासले वा गतिमा हुदैन । रुपसित अन्तरबस्तुको संघर्ष र अन्तरबस्तुसित रुपको संघर्ष निरन्तर हुने गर्दछ । रुपलाई फाल्न अन्तरबस्तुको रुपान्तरण हुने हुन्छ ।
माथि उल्लेखित द्वण्द्ववादी सत्य हरेक घट्ना विशेषमा पनि सत्य हुन्छ । पार्टीको निर्माण पनि यहि सत्यको परिघट्नाभित्र भएको हुन्छ । वर्गीय समाजमा पार्टी पनि वर्गीय हुन्छ । चिन्तन वा दृष्टिकोण वर्गीय हुन्छ । व्यक्ति वा समुदाय वर्गको प्रतिनिधित्व गर्ने रुप हुन्छन् ।
आज विश्व दुई विश्वदृष्टिकोणमा विभक्त छ ः द्वन्द्वात्मक भौतिकवादी र अधिभुतवादी दृष्टिकोणमा । द्वण्द्वात्मक भौतिकवादी विश्व दृष्टिकोणले सर्वहारा वर्गीय वर्गसंघर्षलाई आत्मसाथ गर्दछ भने अधिभुतवादी दृष्टिकोणले वीर पुरुष वा व्यक्तिवाद, चेतना, भाग्यवाद, अलौकिक शक्ति, वर्गीय असमानताको निरन्तरता, छलकपट, अवसरवाद, संकीर्णवाद आदि कुरालाई आत्मसाथ गर्दछ । सारतः मानिसहरुको पार्टीबाट बहिर्गमन र पार्टीभित्र आगमनको प्रश्न पनि यसैको पेरिफेरि भित्र नै केन्द्रीत हुने गर्दछ । हामीले सतही रुपमा पार्टीबाट केही मान्छे जाने वा आउने भन्ने प्रश्नमा छलफल गर्दा त्यो व्यक्तिको विभिन्न कोणबाट टिप्पणी गर्ने गर्दर्छौ । फलानो व्यक्ति यो यो कुराले राम्रो, इमान्दार, सरल, विद्वान थियो । त्यस्तै अर्को ध्रुवबाट कुरा गर्दा फलानो व्यक्ति छट्टु, बेइमान, अनैतिक, फटाहा, हाम्रो पार्टीमा बस्न अयोग्य आदि । यस्ता गतिविधिको टिप्पणी गर्ने तरिकाल,े विश्लेषण गर्ने, मुल्यांकन गर्ने तरिकाले एक किसिमको प्रभाव र प्रभावित गर्ने काम गर्दछ । तर अन्ततः एउटा व्यक्ति दुईध्रुव मध्ये कुन ध्रुवमा उभिन्छ र उभिनेछ भन्ने कुरा नै प्रमुख हुन्छ । त्यसको प्रतिविम्ब स्वरुप विभिन्न दृष्य र रुपबाट व्यक्त हुने गर्दछ । यस्ता रुपबाट व्यक्त हुने परिघट्नाहरु त्यति नै बेला र परिस्थितिमा आवश्यक र आकस्मिक दुबै रुपमा घट्ने गर्दछ । तर त्यस घट्नाको निश्चित नियमसंगत कारण भने अवश्य हुन्छ । एउटा व्यक्तिको गतिविधिको सवालमा पनि ऊ आफैको आन्तरिक पक्ष नै प्रमुख हो कि विश्वदृष्टिकोणप्रति कतिको दृढता, स्पष्टता, संघर्षशिलता छ ।
संसारभरी नै राजनीतिक र सैद्धान्तिक हिसावले यि दुईध्रुवमा रहेता पनि त्यसको दृष्यरुप वा रुपपक्ष भने विभिन्न वा अलगअलग भु–राजनीतिमा अलगअलग भएको पाउछौ । नेपालको राजनीति परिदृष्यलाई हेरौ । वि.सं. २००६ सालदेखि औपचारिक रुपमा कम्युनिस्ट पार्टीको जन्मपछि मुलत राजनीतिक लडाई दुई कित्ता ः शोषणरहित र शोषणसहितको राज्य निर्माणमा राजनीतिक पार्टीहरु कार्यरत छन् । अहिले हामी देख्न सक्छौ कि यि दुई कित्ताको राजनीति भएपनि पार्टीहरु भने धेरै छन् । अहिलेको नेपालको राजनीतिमा ने.का.ले शोषणमुलक राज्यको स्थायित्वको लागि नेतृत्व वा संघर्ष गरिरहेको छ भने सच्चा कम्युनिस्ट पार्टीले शोषणरहित राज्यको निर्माणको लागि नेतृत्व वा सघर्ष गरिरहेका छन् । अन्ततः यि दुई राजनीतिक ध्रुवमा नै व्यक्ति वा समुहको बहिर्गमन र आगमनको तीब्र निरन्तरता र संघर्षबीच राजनीतिक, आर्थिक र सांस्कृतिक लडाईले वर्गीय पक्षधरताको अभिव्यक्त गरेको छ ।
पार्टीबाट व्यक्ति वा समुदायको बहिर्गमन वा पार्टीमा विकर्षण र आर्कषण पक्षको विश्लेषण र विशिष्टिकृत शंस्लेषण गर्दा निम्न बुदाहरु हाम्रा अगाडि निर्धक्क उभिन्छन् ।
१. दार्शनिक र सैद्धान्तिक पक्ष ः दार्शनिक र सैद्धान्तिक पक्षमा अलमलता, अस्पष्टता, दृढता, संघर्षशिलता र निरन्तरताका साथै योजनाबद्ध र सचेततायुक्त लगावको अभावको कारण विचलन आउनु वा आउछ ।
२. अन्तरविरोधको पक्ष ः अन्तरविरोध दुई किसिमका प्रमुख र गौण हुन्छन् । दुई विपरित तत्वको संघर्ष नै अन्तरविरोधको नियम हो । तर अन्तरविरोध सामान्य र विशिष्टिकृत स्वरुपमा घट्ना र परिघट्नामा देखा पर्छ । प्रमुख दुई विपरित तत्व वा आधारभुत तत्वबीचको लडाईले गुणसहित परिमाणात्मक रुपान्तरणमा आफुलाई व्यक्त गर्दछ । यो कुरा हरेक गतिशिल बस्तु, पदार्थ, समाज वा सांसरिक जगतमा लागू भइरहने ध्रुव सत्य हो र अन्तरविरोधले विशिष्टिकृत रुप लिदा दृष्यरुपमा घट्नाहरु र परिघट्नाहरु देखा पर्दछन् । यो सबन्धमा हरेक अन्तरविरोधको चुरो कुरा बुझ्न र सापेक्षिक गतिशिलतामा विशिष्टिकृत दुृष्यरुपलाई परिचान गर्न नसक्दा हाम्रा सोचाईहरु भड्कावयुक्त हुन्छन् ।
३. बस्तुगत र मनोगत पक्ष ः दार्शनिक र सैद्धान्तिक पक्ष स्पष्टता हुदाहुदै पनि वस्तुगत परिस्थिति र शक्ति आ“कलनमा विचलन वा मनोगन पक्ष तीत्र्र महत्वाकांक्षी हुदा सम्बन्धित पार्टीप्रति व्यक्ति वा समुहको द्वुविधायुक्त प्रवृति देखा पर्नु वा पर्छ ।
४. अवसरवादी, सत्ता केन्द्रीत, मिलेरावादी चिन्तन पक्ष ः सत्ता केन्द्रीत अवसरवादी चिन्तन सत्ताको अवशेष रहुन्जेल देखिने मानवीय प्रवृति हुन्छ । यो प्रवृतिले ध्रुव सत्य के हो ? र कसरी त्यो प्राप्त गर्ने भन्ने भन्दा तत्काल उसलाई के र कति फाइदा हुन्छ भन्ने कुरा प्रमुखताका साथ लिन्छ । जुनसुकै शक्ति केन्द्रसित पनि सम्झौता गर्नु वा मिल्न कुनै आइतबार पर्खन यो प्रवृतिले मान्दैन । अत्यन्त अस्थिर हुन्छ ।
५. वातावरणीय प्रभाव र आत्मसमर्पण पक्षः वातावरणीय प्रभावमा दुई पक्ष विद्यमान रहन्छ, भोलापन वा इमान्दारिता र अवसरवादी धोकेवाजी प्रवृति । भोलापन वा इमान्दारितामा सुझबुझ, सचेतता, स्पष्टता, संघर्षशिलताको अभाव हुन सक्छ । जस्तै चीन र सोभियतसंघमा कम्युनिस्ट सत्ता रहदा विश्वमा धेरै मुलुकमा यसको सकारात्मक असर परेको थियो । अहिले माओवादीले चुनावी परिणाम अन्य दलको भन्दा धेरै ल्याएपछि मानिसमा त्यो राजनीतिक पार्टीप्रति आकर्षण बढेको छ ।
आत्मसर्पण पक्षमा पनि दुई प्रवृति रहेको हन्छ । एउटा पक्ष विषयबस्तुलाई गहिराईसम्म बुझ्न चाहदैन र बुझेजस्तो गर्दछ भने अर्को पक्ष जो विषय बस्तुलाई बुझ्छ । तर सही निष्कर्षको पक्षमा दृढतापूर्वक संघर्ष गर्दैन जसले अन्ततः शासक वर्गको कित्तामा नै आफुलाई उभ्याइरहेको हुन्छ ।
६. व्यवहारिक पक्ष ः व्यक्ति–व्यक्तिसंग जोडिएका दैनिक उठबस, लेनदेन र अन्य प्रकारका सम्बन्धले दार्शनिक तथा सैद्धान्तिक पक्ष गौण भएको हुन्छ । यि व्यक्तिहरुका लागि व्यवहारवाद प्रमुख हुन्छ वा सिद्धान्तविनाको व्यवहारिक सम्बन्धले ऊ अन्धो भएको हुन्छ ।
७. पार्टीको वर्तमान अवस्था र त्यससंग आवद्ध नेतृत्वको राजनैतिक तथा सांस्कृतिक स्तर पक्ष ः शक्ति सन्तुृलनमा पार्टीको अवस्थाले पनि यस पक्षको निर्धारण गर्दछ । एकै प्रकारको दर्शन र राजनीति भएपनि ती मध्ये पनि कुन पार्टीको कति शक्ति छ भन्ने कुरालाई प्रधानता दिइन्छ । दार्शनिक विभाजन अनुसार त्यससंग सम्बन्धित पार्टी र पार्टीमा आवद्ध नेतत्वको राजनैतिक तथा सांस्कृतिक स्तरले व्यक्ति वा समुदायलाई आकर्षण र विकर्षण गर्ने गर्दछ । संघर्षशिल सक्रियता कति छ ? कुन वर्गीय पक्षधरताप्रति कति इमान्दार छ भन्ने कुराले पनि यो पक्षलाई प्रकारान्तरमा प्रभाव पारिरहेको हुन्छ ।
८. संकीर्ण, जडशुत्र, अराजकता, उदारता तथा संशोधनवादी प्रवृति पक्ष ः यि शब्दकोश अलगअलग शब्दार्थ राख्ने शब्दहरु भएपनि एकअर्कामा नजिकको सम्बन्ध र अन्तरविरोध राख्दछ । संकीर्ण प्रवृति व्यक्ति विशेष र व्यक्ति केन्द्रीत हुन्छ । यो ढोकाबन्द प्रवृति हो र साथै यो प्रवृतिले चरम पूर्वाग्रह राख्दछ । त्यसैगरी जडशुत्रवादले व्यक्ति र समुह विशेष आफुलाई व्यक्त गर्दछ । सामाजिक चेतना, परिस्थितलाई ध्यान नदिई शुत्र वा घट्नालाई समाउछ र सृजनात्मक कार्यान्वयनलाई बेवास्ता गर्दछ । अतः अति भड्काव स्वरुप संशोधनवादले जन्म लिन्छ जसले मुल नीति वा कार्यक्रमलाई तिलाञ्जली दिन्छ । त्यसैगरी उदारवाद र अराजकतावादका समस्याहरु पनि संगसंगै देखा पर्दछन् । उदारवादले आङ्खनो मुल उद्देश्य र कार्यक्रमलाई क्षयीकरण गर्ने गर्छ जहा विषय वस्तुलाई हल्का र सतही रुपमा लिइन्छ भने अराजकतावादले आङ्खनो महात्वाकांक्षा पुरा गर्न परिस्थिति र शक्तिको आकलन गर्दैन र आङ्खना गतिविधी त्यसरी नै केन्द्रीत गर्छ । मुलत यि माथि उल्लेखित कारण र कार्यहरु बीच व्यक्ति वा समुदाय र वर्गहरु दुई ध्रुवमा विभाजित हुन्छन् ः कम्युनिस्ट र गैरकम्युनिस्ट आन्दोलनबीच ।
नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनको स्थापना कालदेखि वर्तमान समयावधीको गतिविधीलाई विश्लेषण गर्दा हामी यो निष्कर्षमा पुग्न सक्छौ कि व्यक्ति वा समुहको आगमन र बहिर्गमनले क्रान्तिकारी परिवर्तनमा तात्विक असर र भिन्नता दिने प्रभाव देखाउन सकेको छैन । मुलत सम्बन्धित पार्टीको मुलशक्तिको दार्शनिक र सैद्धान्तिक पक्ष कस्तो छ भन्ने कुराले नै यस सम्बन्धि निर्णायक अर्थ राख्दछ र राखेको छ ।
एउटाको लागि आगमन अर्काका लागि बहिर्गमन हो । यस प्रकृयालाई जतिवेला पनि जुनसुकै परिस्थितिमा गलत हो भनेर हेर्न भने मिल्दैन । यो कुरालाई गतिशिलता र सापेक्षिकतामा हेर्न आवश्यक छ । तर नेपालको राजनीतिमा यो प्रकृयालाई नेतृत्व तहमा बसेका र जिम्मेवारी निर्वाह गरेको व्यक्तिबाट नै जनस्तर स्वसरह नै लिने र बुझ्ने घृणित खेल देखिन्छ । सन्दर्भ एमाले र माओवादीको लिऔ । एमालेले उसको पाचौ महाधिवेशनपछि औपचारिक रुपबाटै वर्ग समन्वयकारी संशोधनवादी धार स्पष्टताका साथ अगाडि सा¥यो । यो कुरा सही क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट आन्दोलनको लागि ठीक थिएन । तथापि लामो समयसम्म कम्युनिस्ट आन्दोलनमा कार्यरत व्यक्तिहरु पनि एमालेमा समाहित भए । यो क्रम जनस्तरबाट पनि उल्लेखनीय रह्यो । वि.सं. ०५१ सालको संसदको मध्यावधि चुनावपछि सबभन्दा ठूलो पार्टीको रुपमा स्थापित भयो । यो पार्टीभित्र समाहित सबै व्यक्ति वा समुृहले एमालेलाई सत्तामा पु¥याउन कुनै न कुनै रुपमा योगदान गरे । विभिन्न पार्टीबाट त्यो पार्टीमा जाने र गोलबद्ध हुने क्रम पनि तीत्र्र थियो । तर जनताले अपेक्षा गरे अनुसार र त्यहा लागेका इमान्दार कार्यकर्ताले सोचे अनुसार घट्नाक्रम र परिणाम देखिएन । त्यो अपेक्षा अनुसार हुनै सक्दैन थियो । किनभने त्यो पार्टीले बोकेको नीति तथा सिद्धान्त मुलत बुर्जूवा प्रकारको नै थियो । फाइदा लुटे त त्यहि वर्गले र अझै लुटिरहेका छन् । यसबाट सजिलै यो अर्थ निस्कन्छ कि पार्टीबाट बहिर्गमन र आगमन क्रान्तिकारी परिवर्तनको लागि मुख्य कुरा होईन । पार्टीले लिएको सिद्धान्त, नीति तथा त्यो अनुरुपको कार्यक्रमहरु नै मुख्य हो ।
त्यो पार्टीमा आवद्ध सहि र इमान्दार कार्यकर्ताहरु र नेताहरुले त्यहाभित्र सहि नीति तथा सिद्धान्तको पक्षमा बेलाबेलामा संघर्ष नचलाएको भने फेरि पनि होइन तर त्यहाभित्रको मुलशक्ति भने संशोधनवादी दक्षिणपन्थी कित्तामा स्पष्टताकासाथ उभिएका छन् । त्यो पार्टीभित्रका केही इमान्दार कार्यकर्ता र नेतृत्वले अन्तरपार्टी संघर्ष चलाएपनि सही दिशालिने संभावना भने छैन । साथै त्यो पार्टीलाई दिशा र सही शक्तिमा रुपान्तरण गर्न अलग पार्टीबाट त्यहा प्रवेश गरेर अन्तरसंघर्ष चलाउने कुरा ढुंगालाई सुन बनाउछु भने जस्तै हो । कुनै बस्तु वा चीज बन्नका लागि आधारभुत गुण हुन अति आवश्यक छ ।
त्यसैगरी माओवादी पार्टीलाई पनि माथि उल्लेखित कोणबाट हेर्न आवश्यक छ । एमालेको दक्षिणपन्थी लाईन खुलेआम पाचौ महाधिवेशनबाट आयो । तर माओवादीको लागि भने यो कुरा अहिलेनै संभव छैन । किनभने त्यो पार्टीले नया जनवादी क्रान्तिको लागि भनेर युवाहरुलाई १० वर्षसम्म हतियारबन्द लडाई लडायो । यो शक्ति खुलेआम दक्षिणपन्थी दिशामा नगई छद्मभेषी र अर्धरुपी हुदै अगाडि बढरहेको देखिन्छ । कम्युनिस्ट सिद्धान्तको सारलाई दिग्भ्रमित पार्ने विचार अगाडि आइरहेका छन् । बुर्जुवा प्रतिस्पर्धालाई स्वीकार्ने, २१ औ शताब्दीको जनवादको नाममा अभिजात वर्ग र समुदायलाई आङ्खनो पार्टीमा समाहितका साथै स–सम्मान राख्ने, राजनीतिक लडाई भन्दा आर्थिक क्रान्तिको मुद्दा प्रमुख ठान्ने, कम्युनिस्ट शक्तिलाई फुटाउ र विलय गर भन्ने नीति लिने र प्रतिक्रियावादी शक्तिसंग साखिलो बन्ने जुन नीन्दा र आलोचना योग्य गतिविधी गरेका छन्, यो कम्युनिस्ट सिद्धान्त भन्दा धेरै परको विषय हो । कम्युनिस्ट आन्दोलनको दिशालाई सही गोरेटोमा लान विभिन्न कम्युनिस्ट घटक र वामपन्थी शक्तिसंग सहकार्य, मोर्चावन्दी संघर्ष, र सौहार्द छलफल, वार्ता र ठोस निष्कर्ष निकाल्दै विषय असंगत भड्काव र कमजोरीहरु हटाउनुका साथै बृहत कम्युनिस्ट शक्तिको ध्रुविकरणको दिशामा जानुको सट्टा परिणामको पछाडि कुद्ने अवसरवादी व्यक्ति वा समुदायलाई आफुतिर समाहित गरेर ध्रुविकरणको मुद्दालाई विश्वक्रान्तिसंग जोड्दै विकृत र उपभोगवादी अर्थमा प्रयोग गरेको देखिन्छ । त्यसैले माओवादी शक्तिले यस्ता गितिविधीलाई किन तीब्रता दिएको छ, साथै त्यो पार्टीका किन व्यक्ति वा समुहको आकर्षण छ र त्यो पार्टीमा समाहित हुने क्रम छ, यसलाई माओवादीले कसरी लिएको छ भन्ने कुरा यो परिस्थितिमा अर्थपूर्ण छ । यसबाट स्वाभाविक तीन ओटा निष्कर्ष निस्कन्छन् ।
१. मास पार्टी बनाउने ः यसका लागि सबै वर्ग र समुदायका मान्छेहरुलाई सहर्ष निशर्त समाहित गर्ने ।
२. सामाजिक समाजवादी पार्टी बनाउने र सत्ताको रसास्वादन गर्ने, सर्वहारा वर्गीय मुद्दालाई भुत्ते बनाउने ।
३. कम्युनिस्ट आन्दोलनलाई क्षतविक्षत बनाउने र भ्रम दिने ।
यो सन्दर्भमा माओवादी पार्टीभित्र प्रवेश गरी मुलत माक्र्सवादी लेनिनवादी र माओत्सेतुङ्ग विचारधारा र मालेमावाद तथा प्रचण्डपथको प्रस्तावनामा छलफल र बहस गर्ने कुरा प्रायः निरर्थक छ । किनभने यो पार्टीले एउटा निश्चित बाटो, सोचाइ, पद्धति र सांगठानिक हैसियत प्राप्त गरिसकेको छ । अव त्यहा गएर संघर्ष गर्न सकिन्छ, संघर्ष जहा पनि विद्यमान छ भनेर हलुका निष्कर्ष निकाली कदम अगाडि बढाउनु हुन्छ भने तपाई हाम्रो बुझाईको शुरुवात हुदा नहुदै पार्टी विभाजन भइसकेको हुन्छ । किनभने एउटा अतिवाद समान्य नियममा आउनै चाहदैन ।
उल्लेखित चुनौतिहरुसंग जुझ्न एउटा सही क्रान्तिकारी कम्युनिस्ट योद्धाहरुले संस्थागत, संगठित पद्धतिसंगत, दृढतापूर्वक र योजनाबद्ध लडाई र अन्तरसंघर्षलाई अगाडि बढाउन जरुरी छ । यताबाट उता र उताबाट यता गर्दैमा कम्युनिस्ट आन्दोलन सही दिशामा जादैन । यसका लागि माथि उल्लेखित बुदाहरुलाई समय सापेक्ष सही र सन्तुलित तरिकाले बुझ्न आवश्यक छ ।
No comments:
Post a Comment